“Engelli dilenci değildir!”

Engelliler Derneği Başkanı Demir, Kahramanmaraş'ta engelliler için birçok engel olduğundan söz ederek yapılacak çalışmalar ile bu kişilerin topluma kazandırılmasının önemlim olduğuna vurgu yaptı. İlimizde özellikle fiziki şartların engelli vatandaşları olumsuz etkilediğini ifade eden Demir, engelli kişilerin ilk derin şoku aile içinde yaşadıklarını sözlerine ekledi. Ailenin eğitimli ve kültürel anlamda bilinçli olmalarının, engellileri topluma kazandırmada önemli olduğuna değinen Demir şunları söyledi: "dışlanmışlığın başladığı nokta aile ve akrabadır. Sen bir köşede oturursun, Maraş`ta vah vah güzel, yakışıklı çocukmuş masim derler. Bu konuşmalar insanın ruhunu ezer de ezer, ezer de ezer. Yani başta ailede ezilirsin. 3 Aralık dünya engelli günüdür, bu günde çeşitli etkinlikler organize edilebilirdi. 16 Mayıs engelliler haftası var, bu hafta içinde 6 gün dolu dolu geçirilebilir. Şiir yarışmaları, engelli bilincinin oluşturulması için kompozisyon yarışmaları yapılır. Seminerler düzenlenip, konserler verilebilir. Dernek olarak bizim imkânlarımız yeterli olsa bunları yapabiliriz."

Arif Demir'e engellilerin sorunları ve çözümleri ile ilgili sorularımızı yönelttik.

Kahramanmaraş engelliler derneği ne zaman kuruldu?

Demir: 1992 yılında kuruldu

Kahramanmaraş'ta derneğe kayıtlı kaç engelli üyeniz var?

Demir: Kahramanmaraş'ın ilçelerindeki şubeleri hariç merkezde 1200 üyemiz var. Şubelerimiz Elbistan'da ve Andırın'da var. Türkoğlu ve Çağlayancerit`te de şube açma çalışmalarımız devam ediyor.

Derneğin kuruluş amacı nedir, faaliyetleri hakkında bilgi verir misiniz?

Demir: Burası bir sivil toplum kuruluşudur. İlk başta zaten bu derneği ne tür bir hizmet verebiliriz diye kurduk. Biz yeni yönetim olarak 22.07.2012 tarihinde devraldık. O günden itibaren her pazartesi burada toplantı yapıyoruz. Önce birbirimizi tanıma adına bir araya gelmeye çalışalım dedik. Şu anda çok güzel bir gelişme var, ilk hafta üç kişiydik sonra beş kişi olduk derken şu anda 50"60 kişilik bir katılım oluyor. Kış günü olmasına rağmen bu şekilde bir katılım var. Yazın zaten her gün buraya arkadaşlarımız gelir. Engellinin hareket alanı dar, kış şartlarında bu biraz zor oluyor. Burası neticede tam ısınmıyor. Yedinci aydan bu güne yaptığımız hizmetleri anlatacak olursak, bilgisayar projemizi İŞKUR`a sunduk ve onaylandı. Meslek Eğitim Merkezinde üç arkadaşımızla anlaştık ve ders modülümüzü çıkarttık. Onu da İŞKUR`a sunduk, sözleşmelerimiz falan hepsi bitti. Aşırı soğuk olduğundan önümüzdeki ay başlayalım dedik.

Isınma problemini çözemiyor musunuz?

Demir: Isınma için Isımar doğalgaz firmasıyla görüştük. Yer ve fiyat tespiti yapıldı, dışarıda Armadaş`ın takması gereken kutu var. Armadaş`ta sıraya alıyor, sıra ne zaman gelirse ondan sonra arkadaşların bir günlük işi var. Isınma sorunun bu şekilde çözeceğiz. Yani şu anda tıkandığımız nokta Armadaş. Şimdi ufo gibi ısıtıcılarla ısınmaya çalışıyoruz. Çalışmalarımıza devam edecek olursak, bilgisayar haricinde takı tasarım projemiz var, onaylatmamız gerekiyor.  Neden İŞKUR ile çalışıyoruz? Şimdi halk eğitim bizimle her türlü projeye açık. Diyor ki ne yapmak istiyorsanız buyurun. Ama Halk Eğitimle yaptığımız çalışmalarda bize destek verilmiyor. Mesela ne bir yol harçlığı veriliyor, ne de derneğimize faydalı bir durum var. İŞKUR bunu tamamen ücretlendiriyor, günlük kişi başına 20 Lira harçlık veriyor. 19 Mayıs engeliler haftası için bir etkinlik düşünüyoruz. Kent Konseyi engelli meclisini oluşturduk, onun toplantılarına başlayacağız. Kent Konseyine proje sunmak zorundayız, onun için de engelli dostu diye bir projemiz var.

Derneğin masrafları nasıl karşılanıyor?

Demir: Masrafları dernek yönetimi karşılıyor. Bununla beraber duyarlı insanlarımız ve esnaflarımız var. Onlar bazen çeşitli yardımlarda bulunuyorlar.

Kahramanmaraş'ta yol ve rampalar engelliler için yeterli mi?

Demir: Kahramanmaraş'ın yol ve rampaları son üç yıla kadar gerçekten çok sıkıntılıydı. Son üç yılda Başbakan'ın direktifleri ve tavsiyeleri doğrultusunda çok büyük gelişmeler oldu. Ancak yapılan bu çalışmalar da yeterli değil tabi. İlimizde sadece Valilik ile Belediye etrafında ve yeni yapılan parklarda düzgün bir kaldırım ve rampa var.  Çalışmalar var, ancak hala yüzde 90`lık kısmı eksik bulunuyor. 2005 yılında alınan kararla 2012 yılının temmuz ayına kadar binalarda ve kaldırımlarda engelliler için gerekli bütün çalışmaların bitirilmesi gerekiyordu. Ancak bu yetiştirilemedi ve üç yıllık bir uzatma yapıldı. Bu süre zarfında şehirlerdeki bütün binaların alt yapıları engellilere göre düzenlenecek.

Toplu taşıma araçlarında nasıl sıkıntılar yaşanıyor, uygulamalar yeterli mi?

Demir:  Belediyenin almış olduğu son otobüslerin hepsi asansörlü ve bu çok güzel. Diğer araçlarda bu gibi uygulama yok. Zaten bu güne kadar ben hiç bir engelli vatandaşımızı dolmuşlara binerken görmedim, yani tekerlekli sandalyede olan biri dolmuşa binemiyor. Bunun dışında yaşadığımız bir sorun, caddelerdeki engelli park yeri sorunudur. Buralar engelli olanlar için ayrılmış ama her zaman diğer araçlar park ettiğinden oralarda boş kalmıyor. Ve caddelerde ücretli park yeri uygulaması var, bu işlem için görevli olan kişiler de bu konuda bir uyarı yapmıyor kimseye.  Burada engelli olanlardan da ücret alınıyor, alınsın. Ama bir ücret talep edilmese de kimse iflas etmez sanıyorum. Bu park yerlerinde engelliler için rampa var bunu da unutmamak lazım. Park yerlerinde zeminde bir işaret var, ancak bu her yerde yok. Cadde üzerinde sadece bir yerde varsa diğer engelli parkı için ayrılan yerlerde yok.

Valilik önündeki lambalarda sesli işaret sistemi var, diğer yerlerde de olması gerekir mi?

Demir: Bu uygulama sadece bir yerde var, diğer caddelerden görme engelli insanlar geçmiyor mu? Bu uygulama diğer ışıkların olduğu yere de konmalıdır. En azından şehir merkezindeki en çok kullanılan güzergâhlara konması gerekir. Bunun için Belediye ile çalışmak lazım. Eğer Belediye bize nerelerde sesli sisteme ihtiyaç var, bunun için bir çalışma yapın derse biz en kısa zamanda bu çalışmayı yaparız. Aynı zamanda kaldırımlardaki mazgallar engellilerin geçişine uygun şekilde yerleştirilmelidir Tekerlekli sandalye ile geçen bir engelli vatandaş bu mazgalların yerleştirilme biçiminden dolayı oraya takılabilir, bu da dikkat edilmesi gereken bir noktadır.

Resmi kurum ve kuruluşlarda engellilere karşı davranış biçiminde bir sorun var mı?

Demir: Bazı kurumlarda var, bazılarında yok. Bu konuda özellikle Belediye çok duyarlı, arkadaşlara gereken yardım yapılıyor, onlarla ilgileniliyor. Ama bir AKEDAŞ`a gidersen öbürleri ne ise sen de osun deniliyor, yardım edilmiyor. Zaten tekerlekli sandalyede oturan bir arkadaşın veznedeki görevli ile iletişim kurması çok zor, çünkü masalardan dolayı görevlinin ancak ayağa kalkması gerekir. Aynı zamanda hiç bir kurumda kapıdaki görevlilere, engelli vatandaşlar geldiği zaman onlara yardımcı olacaksın diye bir talimat verilmemiştir. Verildiyse de bundan bizim haberimiz yok. Vicdani olarak yardım edenler var, neticede bu insanlar engelli, onlara yardımcı olunması gerekir. Burada tabi sadece kurum ve kuruluşlar suçlu değil, bizim de eksiğimiz var. Sivil toplum kuruluşu olarak biz gidip anlatmalıyız, gereken bilgileri vermeliyiz.

İş yerlerinde zorunlu engelli kotasına uyuluyor mu?

Demir: 2005 yılında hazırlanan yasaya göre, özel işletmelerde işçi sayısı 50`nin üzerinde olan yerler yüzde 3 oranında engelli işçi almak zorunda. 2010 yılında çıkarılan yasa ile özel sektörde yüzde 3 hala geçerli olurken, kamu kurumlarında bu oran yüzde 4`e çıkarıldı. Kanunen bu zorunludur, ancak işletmeler engelli işçi almak yerine, 1500"1700 TL arasındaki cezayı ödemeyi daha uygun buluyor. Tabi şu konuya da değinmek gerekir, engelli arkadaşlarımız gerekli eğitim seviyesine ulaşmış olsaydı bu sorun daha çabuk halledilirdi. Eğitim konusu da aynı zamanda engelliler için ayrı bir problem olarak karşımızda duruyor.

Engelliler için yapılan aktiviteler yeterli mi? Bu konuda nasıl bir çalışma yapılabilir?

Demir:  Engelliler için düzenlenen bir aktivite yok. İhtiyaç mı? Tabi ki ihtiyaç, bizim de burada amacımız bu. Şimdi engelliler hem toplumda hem de kendi içerisinde dışlanmış. Engellinin en büyük ihtiyacı eğitim, moral ve güvendir. Engelli arkadaşlarımız bir yere ziyarete gittiğim de bana nasıl bakarlar diye düşünüyor, kendi akrabalarını bile bunun için ziyaret etmiyor. Bir dışlanmışlık yaşıyor, toplumda da dışlama var. Mesela bir engelli arkadaşımız tekerlekli sandalye ile dışarı çıktığı zaman, insanlar ne işi var dışarıda evde otursa der gibi bakıyor. Bu da bir türlü dışlamadır, onun da ihtiyaçları var, alış veriş yapması, çarşıyı görmesi, gezmesi gerekir. Nasıl aktiviteler yapılır konusuna gelince, bu konuda Belediyemiz bize sahip çıkabilir. Balıkesir Ayvalık'ta bir hafta şenlik düzenleniyor, bizim de Ilıcamız var orada şenlik düzenlenebilir. 3 Aralık dünya engelli günüdür, bu günde çeşitli etkinlikler organize edilebilirdi. 16 Mayıs engelliler haftası var, bu hafta içinde 6 gün dolu dolu geçirilebilir. Şiir yarışmaları, engelli bilincinin oluşturulması için kompozisyon yarışmaları yapılır. Seminerler düzenlenip, konserler verilebilir. Dernek olarak bizim imkânlarımız yeterli olsa bunları yapabiliriz.

Siz bu konuda her hangi bir proje hazırlayıp ilgili kurumlara sundunuz mu?

Demir: Hayır, böyle bir proje hazırlamadık. Ancak biz bu görevi yeni devraldığımız da resmi kurumların neredeyse tamamıyla tanışmak için randevu talep ettik. Ancak İl Sağlık Kurumu'nun haricinde karşılık geldi. Zaten İl Sağlık Kurumu bize her türlü yardımı yapıyor.

Engelli dernekleri engelli haklarını savunmada etkin rol alabiliyor mu?

Demir: Bu konuda etkin bir rol alamıyor maalesef.

Niçin?

Demir: Geçmişten gelen köklü bir çalışma yapılmamış. Basına ve diğer yerlere kendimizi tanıtamamışız, sesimizi duyuramamışız.  Ne dernek ne federasyon ne de konfederasyon bazında kendini ifade edememişler.

Dernek olarak engellerin hakları konusunda bilgilendirme yapıyor musunuz?

Demir: Biz yönetimi devraldığımız günden bu yana arkadaşlara yasalarla ilgili olarak ve eğitimdeki, istihdamdaki, sağlıktaki her türlü konuda yardımcı oluyoruz. Sordukları zaman biz onları bilgilendiriyoruz.

Kahramanmaraş'ta engelliler için rehabilitasyon çalışmaları yapılıyor mu?

Demir: Kahramanmaraş'ta engelliler için rehabilitasyon merkezi adında bir merkez yok, sadece okullar var. Becerilerin kazandırılacağı, senin kafan çalışıyor seni grafiker yapalım, diyecek bir merkez yok.

Engellilerin çalışabileceği işlerin analizi yapılıyor mu?

Demir: Öyle bir analiz yapılmamıştır, yapıldıysa bile yüzeysel olmuştur. ÖZİDA`nın özürlüler için sadece araştırması var. Kadrolara atama yapılırken mezun olduğu öğrenim durumuna göre atama yapılıyor.

Bir insanın engelli olması çalışmasına engel midir? İşverenler bu konuda önyargılı davranıyor mu?

Demir: Bir kişinin engelli olması onun çalışmasına engel değildir. Engelli hakkında İşverenin ön yargılı olmaması için, eğitim verip, masa başında teknik eleman vasfına gelirse önyargı olmaz.

Ayrımcılık yapılıyor mu?

Demir: Ayrımcılık var. Pozitif anlamda 2010 yılında Hükümet bir yasa çıkardı ve engelliler en üstte olacak dedi. Bu çok güzel bir uygulamadır. Sosyal anlamda, dünya tarihine baktığımız zaman, bu Türkiye için de geçerli, engelliler toplumun en alt tabakasında yer almışlardır. Mahallede ayrımcılık olur, kimse engelli bir çocuğu alıp da oyun oynayamaz, sokakta ayrımcılık var, az önce bahsettik. Engelli sokağa çıkamaz, kaldırımlarda yürüyemez. Toplumu bilinçlendirerek ve engelliyi sokağa çıkararak, sosyal yaşamın, kültürel aktivitelerin ve sporun içine sokabilirsek, toplum bunu içselleştirir ve engelliler uyum sağlar. 

Engelli demek muhtaç mı demektir?

Demir: Engelli demek muhtaç demek değildir. Spastik, otistik ve zihinsel engelliler vardır, bunlar da muhtaç değildir, bakıma ihtiyaçları vardır. İmkân verildiği zaman engelli çalışır, kim para kazanmak istemez ki? Engelli dilenci değil, sadece destek olunsun yeter.

Engelliler haklarını aramak için ne yapabilirler?

Demir: Hiçbir şey yapamazlar.

Engellilerin aile ortamında özel bir alanının olmaması onları nasıl etkiler?

Demir: Dışlanmışlıktan bahsetmiştik, o dışlanmışlığın başladığı nokta aile ve akrabadır. Sen bir köşede oturursun, Maraş`ta vah vah güzel, yakışıklı çocukmuş masim derler. Bu konuşmalar insanın ruhunu ezer de ezer, ezer de ezer. Yani başta ailede ezilirsin. Neden? Çünkü ailenin bilgi, kültür düzeyi yüksek değildir. Ezilirsin, ruhun böyle parçalanır, ezilir, ezilir mini minnacık kalırsın. O duyguyla sokağa çıktığın zaman çevreyi yan gözlerle izlersin, acaba bana bakıyorlar mı diye. Bir ailede dört beş tane çocuk var. Sen engelli doğmuşsun ya da sonradan engelli olmuşsun, aile içinde bile sen en alt yerdesin, bir köşeye atılırsın, bırakılırsın. Yemeğini verdin, suyunu verdin karnını doyurdun, tamam bitti. Özel ilgi gösteren aileler yok mu? Var tabi, eğitimli, bilinçli aileler de var. Sokağa çıkarsın arkadaşların seni oyuna kabul etmez. Ezilirsin, bir köşede oturursun, hatta sokağa çıkmazsın bile. Ondan sonra eğitimin başlar, okula gidersin, sınıfta geçersin en arka köşeye oturursun öğretmen orada mısın, değil misin farkında değildir, diğer çocuklar da farkında değildir. Orada da ezildin mi? imkânın varsa üniversiteye gidersin orada da zaten ezilirsin. İşte o ruh haliyle yetişen çocuğu düşünün.

Kahramanmaraş'ta engelliler için spor kompleksi var mı?

Demir: Engelliler için bu şekilde hazırlanmış bir kompleks yok. Yarı olimpik engelli havuzu var onun dışında her hangi bir yer yok. Sadece yüzme var, bir de bireysel olarak bilek güreşi yapan arkadaşlar var. Bunlar da her hangi bir dernek ya da spor kulübüne üye değil, öyle bir yer yok.

Kahramanmaraş`ta spor, sanat veya başka alanlarda başarılı olan engelliler var mı?

Demir: Yok, yapılabilirse olur.

Engelliler için en büyük sorunları sıralayacak olursak ilk başta hangi sorunlar yer alır?

Demir: İstihdam ve eğitim.

Röportaj: Kürşad Kerem AKÇAKALE