Tarih: 01.02.2013 18:13

Semercilik Teknolojiye Yenik Düştü

Facebook Twitter Linked-in

Kahramanmaraş`ta usta ellerin özenle yaptığı semer de artık kaybolmaya başlamış mesleklerden biri. İşin ustaları semercilik mesleğinin tamamen biteceği tarihi veremeseler de uzun yıllar dayanamayarak bir kaç yıl içinde tamamen kaybolacağını söylüyor. Semercilik mesleğinin kaybolması daha çok teknolojiye yenik düşmesine bağlanıyor ve bu konuda yapılacak hiç bir şeyin olmadığı söylenerek direnmenin de gereksiz olduğuna vurgu yapılıyor. Her ürün içinde bulunduğu zaman ve ihtiyaca göre değer kazanır şeklinde durumu ifade eden ustalar semere ihtiyaç kalmadığı için mesleğin kaybolmasının da kaçınılmaz olduğu görüşünde birleşiyor.

''Teknolojiye de uymak lazım tabi, şimdi bizim meslek bitmesin diye buna karşı çıkmak doğru olmaz. direnmenin bir anlamı yoktur zaten'' şeklinde konuşan semer ustası Ali Özen semercilik mesleğinin zaman içinde nasıl değişim geçirdiğini şu şöyle anlattı: ''Semercilik önce günün mesleği idi, bundan 20 yıl önce fevkaladede çalışıyorduk. Ondan bu yana devamlı meslek değerini kaybetmeye başladı. Çok yakın gelecekte kaybolacak mesleklerden biri olarak değerlendirebiliriz. Biz bunu mecburiyetten yapıyoruz başka iş olmadığı için, bu şartlarda devam ettirebilmemiz mümkün değil. Bu meslek bize soydan gelen bir meslek dedemin dedesinden beri bu işi yapıyoruz. Daha önce buralarda 200 semerci vardı, şu anda sadece 5 semerci kaldı. Bu da Kahramanmaraş`ın en önemli sanatlarından biri olan semerciliğin artık yok olmaya geldiğini gösteriyor. Mesleği terk eden çok, giden ustaların yerine yenileri yetişmiyor.''

Semercilik mesleğinin artık eski değerinin kalmamasına sebep olarak teknoloji alanındaki gelişmeleri gösteren Usta Ali Özen şunları söyledi: ''Semercilik teknolojiye yenik düşüyor, bu gün bütün köylere ulaşım daha kolay. Yollar yapıldı araçların sayısında bir artma var, traktörler çiftçiler için en önemli araçlardan biri. Bundan dolayı hem ulaşım, hem de çift sürdükleri için hayvanlara olan ihtiyaç azaldı. Dolayısıyla bu mesleğe ihtiyaç kalmadı. İşlerin azalmasından dolayı biz de sıkıntı çekiyoruz, örneğin kış aylarında kendi bağ kur borcumuzu ödemekte zorlanıyoruz.  Şu anda semerin eskisi gibi ağır işlerde kullanıldığı yok, traktörün giremediği engebeli arazilerde çiftçi sadece sabanı yüklüyor onu götürüp getiriyor. Bu meslek günün ihtiyaçlarına cevap vermiyor, hayvanlar artık yük taşımada ya da binek aracı olarak kullanılmadığı için bu mesleğe olan ihtiyaç da ortadan kalkıyor.''

BİZİM BURADAKİ USTALAR SANATKARDIR...

Şehrimizin, el sanatlarında Türkiye genelinde çok önemli bir yeri olduğuna ve bir çok alanda ilk sıralarda geldiğine vurgu yapan Özen konuyla ilgili olarak şu şekilde konuştu: ''Kahramanmaraş sanatkar olarak, el sanatlarının yapıldığı bir il olarak Türkiye`de en ileri seviyede olan yerlerden biridir. Örneğin semercilik  mesleğinin en iyi yapıldığı, en kaliteli ürünün çıkarıldığı il Kahramanmaraş`tır. Ama ihtiyaç kalmayınca ne kadar kaliteli yapsan da bir işe yaramayacak.  Bu gün ben bir semer yapsam vatandaş bunu en az iki yıl hiç elini vurmadan çalıştırır, başka memleketlerde yapılan semerlerde bu şartlarda çalıştırıldığı zaman üç ay geçtiğinde biter o. Tabi bazı şartlarda bu semerler on yıl bile dayanır. Bu kullanım şekline göre değişir, bizim bahsettiğimiz ağır şekilde kullanıldığı zaman dayanma süresidir.  Bizim burada ustalar sanatkardır yani. Biz bu güne kadar yine ufak tefek harçlık buluyorduk, bir şeyler kazanıyorduk ama bu sene bizim işimiz hiç yok, iki aydır ben siftahsız gelip gidiyorum.'' 

SEMER YÜK TAŞIMAK İÇİN KULLANILIRDI

Semerin kullanıldığı hayvanları ve kullanım amacını anlatan Özen şunları söyledi: '' semer, at, eşek, katır, deve gibi hayvanlarda kullanılırdı. Bu semerlerle yük taşınır yani eskiden insanlar odun, saman gibi bütün yüklerini bu şekilde taşırdı. Örneğin pirinç taşınacak yerlerde deve dışında diğer hayvanlar bu bataklık gibi yerlere giremediği için sadece deve ile taşınırdı ve onlarda da semer kullanmak gerekiyordu. Artık bunlar ortadan kayboldu, şimdi bu şekilde yük taşıyan kimse kalmadı diyebiliriz.''

Sadece semerciliğin kaybolmadığını bu mesleğe bağlı olarak üretilen  diğer ürünlerin de artık kullanılmadığına değinen Özen şöyle konuştu: ''Palan, semer eyer gibi bir çok farklı şekilde şeyler yapıyoruz. Bunların hepsi bahsettiğimiz sebeplerden dolayı yavaş yavaş kayboluyor. Mesela önce insanlar atı binek hayvanı olarak da kullanırdı. Bunun içinde eyer satın alınırdı, şimdi kimse atı binek aracı olarak kullanmıyor. Sepetli motorlar var mesela, insanlar bununla hem yüklerini taşıyorlar hem de köyde binek aracı olarak kullanıyorlar.Yani artık bizim mesleğimiz her açıdan kayboluyor. Bunların hepsine birden ihtiyaç kalmadı.''

Yaklaşık yarım asırdır bu mesleğe devam eden ve artık eskisi kadar çok semer yapılmadığına dikkat çeken Özen şu şekilde konuştu: ''Ben bu mesleği 45-50 yıldır yapıyorum, ustaların içinden en genci de benim galiba. Bizden sonra gelen yok, benim oğlum bu işi yapıyor ama eğer asgari ücretle bir iş bulsa bırakıp gidecek. Eskiden mesleğimizle ilgili bir takım ürünler yapar mevsimi geldiğinde satardık. Şimdi yaptığımız iş ancak mevsimi geldiğinde o zamanki ihtiyaca cevap verecek kadar oluyor, ben on tane semer yaptım, iki aydır bu semerleri daha soran olmadı. Bunları satabilirsem yenilerini yaparım yoksa bir daha yapmam.''

ESKİ DEĞERİ OLSA BİR SEMER 2500 LİRA OLURDU

Semer fiyatlarının şu anda eskiye göre çok ucuz olduğunu ilgi gördüğü yıllara bakılarak fiyat değerlendirmesi yapılsa bir semerin bu gün 2500 lira civarında olması gerektiğini söyleyen Ali Özen fiyatlarla ilgili şunları söyledi: '' BİR semer 100 liradan başlıyor. daha pahalı olanlar daha kaliteli malzemeden yapılıyor. Eski hesaba göre bir semerin en az 2500-3000 lira olması lazım. Eskiden müşteri gelirdi bize, beş tane altı tane çebiş satar bir semeri zor yaptırırdı. Bir çebiş 500 liradan beş tanesi 2500 lira yapar ama ben 200 liradan satıyorum şimdi. İhtiyaç kalmadığı için bizim iş ucuza düşüyor, ben satamadığım için ucuza veriyorum. Şimdi bir at 2000 lira ama adam atın yerine bir kaç bin lira daha ekliyor ve bir araç alıyor. Atı, semeri ne yapsın artık.''

SEMER YAPIMINDA KULLANILAN MALZEMELER

Ali Özen  semerin, deri, ahşap, keçe, içine kullanılan ot ve telisten yapıldığını söyleyerek diğer malzemeleri şu şekilde sıraladı:  ''ahşap kısmını sert ve sağlam ağaçlardan seçiyoruz, meşe, gürgen ve çınar ağaçlarını tercih ediyoruz. Bunlar daha sağlam ve dayanıklıdır. Deri olarak sığır derisini kullanıyoruz daha dayanıklı olduğu için. Bir semer iki günde yapılır. Ve kuzu yününden yapılmış keçe kullanırız.  Bu işlem parça parça yapıldığı için bir sıra takip etmemize gerek yok. işte ahşap kısmı, deri ve keçe kısmı tamamlandıktan sonra bunları bir araya getirmek kalır.''

Semerin yapılışı hakkında bilgi veren semerci ustası Ali Özen yapımını şöyle anlattı: ''şu anda pazar olmadığı için biz teknoloji kullanmıyoruz hepsi el emeğiyle yapılan işlemlerdir bunların. Ağaçlar biçilip gelir biz bunu düzeltiriz, deliklerini bile eski usul aşamalardan geçirip yaparız. Semerin yapımı telisten başlar sırımdan biter. Sırım dediğimiz ip şeklinde deriden yapılan kırılmaz bir eşyadır. Hayvanın şekline göre telisin içine ot ve kauçuk türü gön ürünlerinden bir madde konur. Bunda hayvanın vücudundaki şekle dikkat etmek gerekir. Semer hayvanın hem canını yakmasın hem de çalışmasını engellemesin diye bu önemlidir.  Telisin içine yerleştirilen bu eşyalar sert olmaz esnek ve yumuşak bir maddedir. Ondan sonra bunun iç kısmını keçeyle kaplıyoruz. Keçe yaz günü hayvanı hem serin tutar hem de terletmez. Bunu da deri ile dış kısmını dikerek bu aşamayı tamamlamış oluruz. Sıra ahşap kısmına gelir. Hayvanın sırtına gelecek kısma keçe bunun dış kısmına deri kapladıktan sonra hayvanın üzerine vurulan yükün darbe yapmaması için yükü dengeli bir şekilde tutmak amacıyla ahşap kısım monte edilir. Ahşap kısım yükün darbesini engeller ve iç kısmında da yumuşak ot türü şeyler olduğu için hayvana zarar vermez.''

SEMERİN ÜZERİNDE ÖN-ARKA KAŞ VE YAN AĞACI DENEN KISIMLAR VARDIR

Semerin üzerindeki ahşap kısmın isimleri olduğunu ve bunların kullanım amaçlarının farklı olduğunu anlatan Özen konuyla ilgili şu bilgileri verdi: ''semerde ön-arka kaş, yan ağacı, parmak ağacı gibi kısımlar vardır. Yan ağacı semerin şeklinin bozulmamasını sağlar, ön ve arka kaş darbelere karşı korur. Parmak ağacı ipin yükün üzerine bağlanmasına yarar.'' (M. Serhat TOPALCA)




Orjinal Habere Git
— HABER SONU —