Yarım Asırlık Hikaye

Kahramanmaraş sanayi sitesinin kuruluş döneminden itibaren ele aldığımız kooperatifin geçmişinde alın terinin, fedakârlığın izlerini gördük. Yaşadıkları şehre gelecek adına güzel bir şeyler katmak isteyen, memleket sevdasıyla zorluklara aldırmadan çalışan insanların büyük emekle meydana getirdikleri sanayi sitesinin hız kesmeden gelişmeye devam ettiği edindiğimiz bilgiler arasında yer alıyor.  Kurulacak sanayi sitesinin yer seçiminden, temelleri atan isimlere, ilk genel kurul toplantısından, yaşanan heyecanlı günlere, yaşanan sıkıntılardan sevinç coşkularına birçok konuda kooperatifin geçmişine dair önemli bilgiler aldık. Nerdeyse atılan her adımın gün gün notları alınmış, sitenin ve kooperatifin kuruluşunda çalışmalarıyla gelecek nesillere örnek olmuş isimler hiç unutulmadan titizlikle listede yerlerini almış.

Kahramanmaraş Küçük Sanayi Sitesi'nin bir anlamda tarihçesi diyebileceğimiz, Kooperatif Başkanı Mustafa Kır ve Kooperatif Müdürü Galip Kaplan ile yaptığımız röportaj şöyle:

KAHRAMANMARAŞ KÜÇÜK SANAYİ SİTESİ YAPI KOOPERATİFİ'NİN KURULUŞU HAKKINDA BİLGİ VERİR MİSİNİZ?

Maraş'ta artan iş hacmi ve Türkiye'nin ekonomideki kalkınması karşısında Maraş sanayicileri, Teknik makine sanatkârları bir araya gelerek, Kurucu üye olarak Mustafa Uylukçu, Dursun Özdemir, Sıtkı Ogulmuş, Ekrem Yuvarlak,  Mustafa Kesim, Mustafa Aydogar, Cemil Ogulmuş, Hüseyin Beşen,  Ramazan Bingöl, Recep Küçükönder tarafından 22.02.1966 tarihinde ‘Mahdut Mesuliyetli Maraş Sanayi Sitesi Yapı Kooperatifi olarak kurulmuştur. Diğer taraftan ‘Hızarcılar - Doğramacılar' ismindeki Kooperatifi kurucu üye olarak M. Nuri Arıkan, H.Ziya Öztekin (Kaptanoglu) ve Mehmet Baltutan Kooperatifi kurmuşlardır. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın tavsiyeleri üzerine bu iki kooperatifte kayıtlı küçük sanayicileri, zamanın valisi Necmettin Karaduman ‘ın büyük gayretleri ile birleşerek 1163 sayılı kooperatifler kanununa göre hazırlanmış tip statüye uygun olarak "Hudutlu Sorumlu Maraş Küçük Sanayi Yapı Kooperatif'i ismiyle 1967 yılında kurulmuştur. Mart 1967 yılında yapılan ilk Genel Kurulda yönetim kuruluna Sıtkı Ogulmuş Başkan, M. Nuri Arıkan 2. Başkan ve üyeliklere de Osman Uylukçu, Ekrem Yuvarlak, Mustafa Aydogar, Ziya Öztekin, İbrahim Akçakale seçilmişlerdir.

KAHRAMANMARAŞ SANAYİ SİTESİNİN ŞU ANKİ MEVCUT YERİNE KURULMASININ NEDENİ NEDİR? SANAYİ İÇİN DÜŞÜNÜLENd BAŞKA YERLER DE VAR MIYDI?

Yönetim kurulu ilk iş olarak sanayi sitesinin yerinin tespitinin yapılması için; Sayın  Valimiz Necmettin Karaduman'ın gayreti ile 3 yer belirlenmiştir. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığından gelen elemanlarca şimdiki yerimiz en uygunu olarak benimsenmiştir. Belediye başkanımız Sait Emir Mahmutoğlu'nun ve Sayın Valimizin öncülüğünde 1968 yılında tarla sahipleriyle irtibatlaşıp tarlanın metre karesini yüz yirmi beş kuruştan satın alınmıştır. İlk etapta 645 dekar satın alınmıştır. Tarlacılara toplam  870.000(sekiz yüz yetmiş bin) TL ödenmiştir. 1969 yılında nisan ayında imar iskân  Bakanlığından temin edilen topograf ekibi vasıtasıyla münhalı haritaları tanzim edildi.

İmar iskân bakanlığınca gönderilen jeologlarca jeolojik raporlar hazırlandı.

1968 yılında tarlaların kadastro işlemleri yapılmaması nedeni ile tarla alımları frenlenmekte idi. Yine sayın valimizin gayreti ile Maraş kadastro müdürlüğünce tarlaların çapları tanzim ettirilmiştir. 1968 Şubat ayında yönetim kurulumuz Ankara'ya giderek işyerleri için kredi sözü almıştır. 17.11.1969 tarihinde Belediyenin almış olduğu 14 numaralı kararla sitemizin yeri Şehir imar planına sanayi bölgesi olarak alınmıştır. Bu karar İmar İskân Bakanlığına iletilerek tasdik ettirilmiştir.

SANAYİ SİTESİ YAPI KOOPERATİFİNİN İLK BAŞKANI VE YÖNETİM KURULU ÜYELERİ KİMLERDİR?

01.04.1968 tarihinde görev taksimiyle M. Nuri Arıkan başkanlığa, ikinci başkanlığa Sıtkı Ogulmuş üyeliklere de; Ekrem Yuvarlak, Ziya Kaptanoglu, Osman Uylukçu, İbrahim Sami Akçakale, Mustafa Aydogar göreve başlamışlardır.

KÜÇÜK SANAYİ SİTESİNDEKİ İŞYERLERİNİN ÖZELLİKLERİ HAKKINDA BİLGİ VERİR MİSİNİZ?

Yönetim kurulu ilk olarak Sanayi sitesinin vaziyet planını hazırlatmıştır. İşyerleri meslek gruplarına göre tanzim edilerek 49"63"94"142"189"378"700 metrekarelik büyüklüklere göre ayarlama yapılmıştır. Maraş'ın değişik mahallelerinde evlerin alt katlarında çalışan iptidai bir hayat süren esnaflarımıza daha rahat çalışma imkânı sunabilmek için içerisinde yazıhanesi, soyunma yeri, lavabosu, wc si ve duş'u olan işyeri planı hazırlatılarak Bakanlık onayı alınmıştır. Bu arada Bakırcı meslek grubu ile ilgili bir olayı anlatalım. İşyerinin büyüklükleri ne kadar olsun diye Bakırcılar çarşısındaki üyelerimizle bir görüşme yapılır. Esnaf'ın ileri gelenlerine işyeriniz bu çarşıda en büyük genişliğe sahip Ali ARAS ‘ın işyeri örnek gösterilerek bu işyeri kadar olsun mu? Diye M. Nuri ARIKAN sorar. Bakırcı çarşısındaki Aras'ların yeri yaklaşık 30"35 m2 büyüklüğündedir. Esnaflar bu işyeri bize çok büyük gelir derler. Yönetim kurulumuz buna rağmen 94 m2 kapalı alanı ve 33 m2 asma katı olan bakırcı işyerlerini yapar, ancak şimdiki küçük sanayicimiz bu yerlere sığamaz duruma gelmiştir.

KURULAN SANAYİ SİTESİNDE İŞ YERLERİNİN SATIŞI NASIL YAPILDI?

İlk ihalemizi 1973 yılında Sanayi Bakanlığından kredi almak suretiyle yaptık. Bakanlık kredisi %70, ortak katılımı ise %30 olarak yapılmıştır. Bu oran daha sonraları %85- %15 oranına kadar yükselmiştir. İlk ihale 569 adet işyerinden meydana gelmiştir. En  küçük işyeri 49 m2 olup en büyük işyeri ise 700 m2'lik betonarme binadan meydana  gelmektedir. İlk ihalemiz yapıldığında müteahhitlerimiz çok sıkıntı çekmiştir. Hava  şartlarından dolayı site arazisine girememişlerdir. Bir kamyon kum Gaziantep yolu üzerine boşaltılır. Traktörlerle inşaat mahalline nakledilirdi. Bu olumsuzluklar altında kaba inşaatlar tamamlandıktan. Sonra ince işler 3"4 müteahhit'e verilerek inşaat hızla  Bitirilmiştir. 1977 yılında sitenin alt yapısı, yollar, kanalizasyonlar, içme suları, trafolar iller bankasına belediyece yaptırılmıştır. Kooperatifimiz alt yapıya bir ücret ödememiştir. İlk ihalemiz 1973'te başlayıp 1980 yılında tamamlanmıştır. 1981 yılının nisan ayında da kuraları çekilerek ortaklarımıza teslim ettik. Ortaklarımız iş yerlerine taşındıktan 1 sene sonra devletten aldığımız kredileri ödemeye başlamışlardır. Bu ödeme 10 sene sürmüştür. Yılda iki taksit olmak üzere devlet'e ödeme yapılmıştır.

SANAYİ SİTESİ KURULURKEN NELER YAŞANDI, İŞLER KOLAYLIKLA HALLEDİLDİ Mİ YOKSA BU SÜREÇ ZOR MU GEÇTİ?

Evet, Biraz geriye giderek yönetim kurulumuzun bu eseri meydana getirirken çektiği sıkıntılardan bahsedelim. Sene 1973 bakanlığa müracaat edeceğiz. Üye sayımız yeterli değil şehrin sokaklarını tek, tek gezeriz yine yeterli sayıyı bulamayız, Rahmetli yönetim kurulu üyemiz Ekrem Yuvarlak arabasının üzerine hoparlör monte ederek çarşı esnafını haberdar etmeye çalışmıştır. Rahmetle anıyoruz. 1968 yılından 1977 yılına kadar yönetim kurulumuz çeltik palas otelinin altında 16 metrekare bir yazıhane de bu esnaf'a hizmet vermiştir.

Birinci grup ihalede yapılan iş yerlerimizin kuralar çekildikten sonra yönetim olarak bir sıkıntı daha yaşadık, şöyle ki şehrin içerisinde çalışan sanayicimiz işyerini bırakıp' ta şehrin 5-6 km uzağındaki yere gitmek istemediler. Yönetim kurulumuz nasıl olurda bu kuradaki iş yeri sahiplerini sanayi sitesine taşırız diye düşünmüştür. Zamanın belediye reis'i İsa Kalkan ve sıkıyönetim komutanı Yusuf Haznederoglu ile bir dizi görüşmeler yaparak sanayi sitesine taşınmayı hızlandırmak için şehrin içerisinde faaliyette bulunan insanlara bir süre verip süre sonunda da elektrik ve sularını kesmek suretiyle taşınma için zorlama yapmışlardır. İlk zamanlar yönetime kızan esnafımız sitedeki rahatlığı çalışma ortamının mükemmelliğini gördükten sonra yönetim'e teşekkür etmişlerdir.

KÜÇÜK SANAYİ SİTESİNİN KURULMASINDA ÇALIŞAN MÜTEAHHİTLER KİMLERDİR, BUNLARDAN ŞU ANDA HAYAT OLANLAR VAR MI?

Birinci grup inşaatlarımızı yapan müteahhitlerimiz: Enver Çalışkan, Hikmet Çalışkan, Necati Açıkgöz, Nafi Kocabaş, Faik Ogulmuş. Bu kişilerden rahmetlik olanlar vardır. Bunları rahmetle anıyoruz

DAHA ÖNCE BAKANLIKTAN DESTEK ALDIĞINIZI BELİRTTİNİZ BU DESTEKLER DİĞER ÇALIŞMALARINIZDA DA DEVAM ETTİ Mİ?

Birinci grup ihaleden sonra Hükümetin ekonomi politikası nedeni ile ikinci grup inşaatlarımıza bir süre ara verildi. Bu nedenle yönetim kurulumuz devletten kredi almadan üyelerimizin kendi imkânları ile işyerlerini yaptırmak üzere bir girişimde bulunmuştur. Bu projemiz mükemmel şekilde işlemiştir. Küçüklü- Büyüklü 540 adet iş yeri Arsası kura ile üyelerimize peyder pey yerlerini göstermiştir. Bu üyelerimize tip projemizi verdik, inşaat kontrollüğünü yaptık. Belediye ile olan yazışmalarını yaptık, inşaat ruhsatlarını ve inşaatları tamamlananların yapı kullanma ruhsatlarını aldık. Bu şekilde 540 katılımcıdan 500 adet'i işyerini yaparak faaliyete geçirmişlerdir. Bu sistem günümüzdeki genişleme sahasındaki iş yeri içinde örnek teşkil edecektir. Bu iş yerleri 1984 yılı ile2009 yılına kadar sürmüştür.

İLK DÖNEM SEÇİLEN YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN GÖREV SÜRESİ NE KADARDI, BUNLARDAN BİR DEĞİŞİKLİK OLDU MU, OLDU İSE NEDEN?

15.04.1971 yılından 15.09.1987 tarihine kadar Bakırcılar esnafını temsil eden yönetim kurulunda görev yapan Mehmet İnceer'in vefatı nedeni ile yerine yedek üye listemizde bulunan Recep Küçük yönetime getirilmiştir. Recep Küçük halen görevinin başındadır. 05.03.1967 yılından 14.08.1994 tarihine kadar kaynakcılar-profil dogramacılar mesleğini temsil eden İ.Sami Akçakale'nin yerine yedek üye listemizin Sırasında bulunan Muzaffer Kocabaş getirilmiştir. Muzaffer Kocabaş halen görevinin başında Kooperatif 2.Başkanı olarak vazifesini yapmaktadır. 28.02.1988 yılından 18.05.1995 tarihine kadar Oto Kaporta ve Boyacı meslek gurubunu temsil eden Bayram Kasapkara'nın vefatı nedeni ile boşalan yönetim kurulu üyeliğine Yedek üye listesinden Mustafa Kır getirilmiştir. Mustafa Kır şu anda Kooperatifin başkanlığını yürütmektedir. 01.04.1970 tarihinden 28.03.2002 tarihine kadar Oto Tamirciler meslek gurubunu temsilen görevini yürüten Mehmet Aslantürk ‘ün (Hocaoglu) vefatı nedeni ile yerine 07.04.2002 tarihinde yapılan Genel Kurulda Müjdat Bayazıt getirilmiştir. Müjdat Bayazıt halen görevinin başındadır. Bu arada bir anımızı anlatayım; Mehmet Hocaoglu 28.03.2002 Tarihindeki Kooperatifin Yönetim kurulu toplantısına katılır, esnafın sorunları görüşülür.(Hocaoğlu kalp'ten rahatsızlığı vardı. ) Toplantıdan sonra Şeyhadil caddesindeki işyerine varır. Sandalyesine oturur. Oğlu Fevzi'den bir bardak su ister. Oğlu suyu getirdiğinde Mehmet abi çoktan rahmetlik olmuştur. Allah nur içinde yatırsın.

İKİNCİ İHALEYİ NE ZAMAN YAPTINIZ?

2-Grup ihalemiz için kontrol mühendislerimiz Mesut Başkır ve O. Polat Yalçın,

478 iş yerinin maliyet hesaplarını çıkartarak Sanayi ve Ticaret Bakanlığına müracaat ettik. 1984 yılında ihalemiz yapıldı. Müteahhit Muharrem Balat ihaleyi kazandı. İhalede Eksiltme neticesi %20 ile kendisine kalmıştı. Yönetim kurulumuz ihale dosyasında bulunan kooperatif'e bir minibüs ve binek arabası alınacaktır, maddesini iptal ederek müteahhit'in %20'lik kırımına %3 daha ilave ederek %23'e Çıkarmıştır. M, Nuri Arıkan ve ekibi akıllı bir tüccar gibi hareket ederek kooperatifimize milyarlarca para kazandırmıştır. 1984 yılında inşaatına başlanan 2. grup iş yerlerimiz 1990 yılında tamamlanmıştır. Kura ile sahiplerine dağıtılmıştır. Bu iş yerlerinin geri ödemeleri1991 yılında başlayıp 2000 yılında tamamlanmıştır. Bu iş yerlerinden 300 kişiye tapuları verilmiştir.

SANAYİ SİTESİNDE KURMUŞ OLDUĞUNUZ İŞ YERLERİ YETERLİ OLMUŞ MUYDU?

Sanayi sitesindeki iş yerlerinin sınırlı olması nedeniyle yönetim kurulu sitedeki kalfa ve çırakların sayı itibarı ile hızla çoğalmasıyla sitenin genişlemesine karar vermiş ve 1994 yılındaki genel kuruldan izin almak suretiyle tarla alımlarına başlamıştır. Tarla alım fiyatını genel kurula katılan üyeler belirlemektedir. 2011 yılına kadar rıza i olarak alınan tarlaların miktarı 1150 dönüme ulaşmıştı. Rızai alım işlerinin frenlenmesi nedeni ile yönetim kurulumuz TOKİ ye müracaat ederek genişleme sahasındaki alamadığımız yerleri kamulaştırmak üzere işlemlere başlamıştır. TOKİ ye müracaat etmeden önce valilik kararı ile bir kurul oluşturuldu. Bu kurulda; Valilik- Belediye- Üniversite- D.S.İ- Tarım ve Orman Müdürlüğü- Bayındırlık müdürlüğünden yetkililer katılarak, genişleme sahamız için Kamu yararına kararı alınmıştır. TOKİ 2006 yılından bu tarafa tarla sahiplerinden mahkeme kararı ile 395 dönümlük kamulaştırma yapmıştır. Genişleme sahamızdaki tarla miktarı 1550 dönümdür. Mevcut sanayi sitemizin 1060 dönüm olduğu dikkate alınırsa genişleme sahamızın %150 daha geniş olduğu görülecektir.

ŞU ANKİ SANAYİ SİTESİNDE KAÇ İŞ YERİ BULUNUYOR VE BURADAN İSTİHDAM EDİLEN KİŞİ SAYISI NE KADAR?

Genişleme sahamızın Hali hazır haritası " nazım planı 1/1000 lik imar uygulama planı yapılarak Belediyeye tasdik ettirilmiştir. Kadastro çalışmaları son safhaya gelmiştir. Altyapısı için Valilik kanalı ile Bakanlığa 07.02.2013 tarihinde müracaat ettik. Plan ve proje yapımı için görüşmeler devam etmektedir. Genişleme sahamızın bir kısmına Suriyeli mültecilerin geçici barınması için geçici çadır kent kurulmuştur. Yapacağımız işlere bu çadır kent kesinlikle engel değildir.     

Mevcut sanayimizde şu anda 2200 iş yeri vardır yaklaşık sitede 10.000 kişi istihdam edilmektedir. Genişleme sahamızdaki 1100 civarındaki orta çaplı atölyelerde faaliyete geçirildiği takdirde çalışan işçi sayısı 25.000 sayısına ulaşacaktır.

BİLDİĞİMİZ KADARIYLA SANAYİ SİTESİNDE ÜÇÜNCÜ BİR AŞAMA DAHA VAR VE BURADA YENİ İŞYERLERİ YAPILARAK ESNAFLARA DEVREDİLMİŞ BU KONU HAKKINDA DA BİLGİ VERİR MİSİNİZ?

3. grup ihalemiz 1994 yılında ihale edildi. İhalede 321 adet iş yeri yapımı gerçekleştirildi. 

 Müteahhit'i Edip Gürcün isimli bir kişi idi. Bu iş yerleri de 1999 yılında tamamlanarak üyelerimize kura ile dağıtılmıştır. Devlete olan borçları da 2008 yılı sonunda tamamen ödenerek iş yeri üzerindeki ipotekler kaldırılmıştır. 2008 ve 2009 yıllarında kooperatifin kuruluşundan bu tarafa 40 yıldan fazla Hizmeti geçen Şeref Okur " H.Ziya Kaptanoğlu M.Nuri Arıkan yaşlılıkları ve sağlık sorunlarından dolayı istifa etmişlerdir. Bu ağabeylerimize sağlık sıhhat ve afiyet dileyerek esnafımız adına teşekkür ediyoruz. Şu anda kooperatif'in yönetiminde Mustafa Kır başkan- Muzaffer Kocabaş 2. başkan, Recep Küçük- Müjdat

Beyazıt- Halil Güneyisi- Ahmet Arıkan -Sıddık Akyol üye olarak vazifelerinin başındadır. Bu bir Bayrak yarışıdır. Bayrak şu anda bu kişilerdedir. İnşallah M. Nuri Arıkan ve arkadaşları kadar esnaflarımıza hizmet ederler.

KOOPERATİFİN KURULMASINDA VE SONRASINDA HİZMET EDENLER YAPTIKLARI ÇALIŞMALARDAN VE GÖREVLERİNDEN DOLAYI HER HANGİ BİR ÜCRET ALDILAR MI YOKSA BU İŞİ TAMAMEN BİR HİZMET ANLAYIŞLA VE FEDAKÂRLIK EDEREK Mİ YAPTILAR?

Kooperatifin kuruluşundan bu güne kadar Yönetim Kurulu ve Murakıplar hiçbir şekilde ücret almamışlardır. Fahri olarak hizmet etmişlerdir. Sırası gelmişken belirtelim: 1984 Yılına kadar Murakıp olarak Ali Fahri Şirikci - Ömer Aktürk - Ali Rıza Kandeger - Hayrullah Gürün - Süleyman Zülkadiroglu - 1984 yılından bu güne kadar ise aralıksız olarak M.Adil Arıkan- Mehmet Sümbül ve Azmi Becerikli vazife yapmışlardır. Hepsine teşekkür ediyoruz. 

(M.Serhat TOPALCA)