Büyük düşünür Feridüddin attar(ö.1230) "Kuşların Dili" adlı eserinde şöyle diyor:
'Dünya bir tılsımdan ibarettir,
Tanrı her şeydir ve görebildiğin şeyler işaretlerden ve dillerden kurulu. Belki
görünen dünya da görünmeyen dünya da Hep O'dur 'yani Allah'tan başka
hiçbir şey yok. ' her şey o'dur'.' Ne var ki, dünya göz kamaştırıcı bir ışıkla
aydınlanmadıkça gözler kördür. Eğer fark etmeyi başarırsan aklını kaybedersin,
eğer bütünüyle görebilsen kendini kaybedersin''
İslami görüşün bir tür
özetiyle başladığı'' yeryüzünün Nimetleri'' adlı eserinde Andre Gide şunları
söylüyor:
"Her yerde olduğundan başka düşünme Tanrı'yı Nathanel, her yaratık yüce
yaratıcıyı işaret eder, ama hiç birisi bilmez
bizim bakışımız hangisinin
üzerinde durursa bil ki, o bizi Yüce Yaratıcıya götürüyor.''
Mevlana, dervişlerin dönüşünde
gezegenlerin kozmik çarklarını şöyle ifade eder:
"Suların kaynaklarından çıktığını görüyorum
Ağaç dalları tevbe ediciler gibi
dans ediyorlar
Ve yapraklar sokak çalgıcıları gibi
ellerini çırpıyorlar.''
Cami'nin (ö.1492) ifadesiyle bütün
evren, ' gerçeğin dış ve görünen yüzüdür ve gerçek, evrenin içi ve görünmeyen
yüzüdür.''
Kur'an-ı Kerim ise bu durumu
şöyle ifade ediyor: "Nice işaretler vardır yeryüzünde kesin inananlara, ve yine
işretler vardır kendi varlığınızda; hiç görmüyor musunuz ?(50:20:21)
"Nereye dönerseniz Allah'ın vechi (rahmeti, lütfu, kudreti, varlığı)
oradadır." (Bakara 115)
"Sabah akşam durmadan
Allah'ın önünde secde edenler, hareket halindedirler. Göklerin ve yerlerin
bütün varlıkları ve gölgeleri ile birlikte."(Ra'd 15)
"Yerlerde ve göklerde ne varsa hepsi ve kuşlar
da saf saf
" (Ra'd 14)
Yukarıda İslam filozoflarının sözlerinden ve Kur'an'ın dikkatimize sunduğu ayetlerden
anlıyoruz ki insan varlığı orijinal yapısı itibariyle İlahi varlığın olağanüstü
bir belirtisi, bir işareti, evrensel rahmetin eksiksiz bir görüntüsüdür. İnsan
kendi varlığında silinmez bir marka gibi Allah'ın işaretini taşıdığı sürece
kendisinin faaliyet alanı olan evrenle uyum içine girmesine imkân verir. Bu
uyum sayesinde insan kendisi ile evren arasındaki bütün zıtlıkları ortadan
kaldırır, evrenle bütünleşir, zihni karıştıracak olan bütün tezatları,
karşıtlıkları aşar. Görülebilenlerle görünmeyen gerçeği yaratılanlardan
Yaratanı ve her varlıkta İslam inancının tek ve değişmez akidesi olan Klime-i
Şehadeti yan Allah'tan başka yaratıcı olmadığını görür, bilir.
