GAZİANTEP/ŞANLIURFA (AA) - EŞBER AYAYDIN/ADSIZ GÜNEBAKAN - Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde üreticilerin "yeşil altın" olarak nitelendirdiği fıstık, coğrafi işaret belgesine sahip Gaziantep ve Şanlıurfa arasında hem ismi hem de lezzet bakımından adeta paylaşılamıyor.
Yüksek getirisinden dolayı yöre çiftçisi tarafından her yıl ekim alanı arttırılan fıstık, Türkiye'de en fazla Şanlıurfa ve Gaziantep'te yetiştiriliyor. Tatlılardan yemeklere, çikolatalardan çerezlere kadar hemen her alanda Türk mutfağının değişmez lezzetleri arasında yer alan fıstık, Türkiye'nin yanı sıra yurt dışından da rağbet görüyor.
Fıstık, geçmiş yıllardan bu yana Şanlıurfa ve Gaziantep arasında adeta paylaşılamayan tarımsal ürün olarak biliniyor. Gaziantepliler tarafından yapılan başvuru sonrası 2000 yılında "Antep fıstığı" olarak coğrafi işaretle tescillenen ürün, Şanlıurfalıların farklı bir tür için yaptığı başvuru sonrası kısa süre önce "Urfa keten köyneği fıstığı" adıyla coğrafi işaretle tescil edildi.
Gaziantep, işleme tesisleriyle dikkati çekerken, son yıllarda ağaç sayısını arttıran Şanlıurfa ise üretim rakamlarıyla öne çıkıyor. Gaziantep'teki fıstık ağacı sayısı yaklaşık 25 milyonken, Şanlıurfa'da ise 30 milyon civarında fıstık ağacı bulunuyor.
Şanlıurfalılar tarafından yeni alınan tescil sonrası iki kent arasındaki isim ve lezzet rekabetinin daha da artması bekleniyor.
- İşlemenin büyük bölümü Gaziantep'te
Gaziantep Ticaret Borsası Başkanı Mehmet Akıncı, AA muhabirine, Gaziantep'in bir ticaret merkezi olduğunu ve fıstığın da bu ticarette önemli bir payının olduğunu söyledi.
Antep fıstığının kentin olmazsa olmazı olduğunu ifade eden Akıncı, "270 bin aileye ekmek kapısı, aş kapısı olan, olmazsa olmazımız Antep fıstığı gastronomide de büyük önem taşımaktadır. Baklava başta olmak üzere birçok yemeğe katkı sağlayan Antep fıstığının işlenmesinin yüzde 80'i Gaziantep'te yapılıyor." diye konuştu.
Akıncı, kentte fıstık için lisanslı deponun bulunduğunu ve Pilot Ölçekli Fıstık İşleme Tesisinin de faaliyete geçtiğini kaydetti.
Fıstık üreticisi Mustafa Turgut ise Antep fıstığının ismini de bulunduğu kentten aldığını belirterek, "Antep fıstığına başka isim aramaya gerek yok. Antep fıstığı, yüzyıllardır bu topraklarda yetişiyor. Kentin vazgeçilmez bir ürünüdür." dedi.
Şanlıurfa'da fıstık yetiştiriciliğinin yakın tarihte başladığını savunan Turgut, "Şanlıurfa'da fıstık ağaç sayısı ve fıstık üretimi fazla olabilir. Fıstık, Antep'te yüzyıllardır yetiştiriliyor." ifadelerini kullandı.
- "Şanlıurfa'nın 'keten köyneği' dünyanın hiçbir yerinde yok"
Şanlıurfa Ticaret Borsası Başkanı Mehmet Kaya, fıstığın kent için önemli bir tarımsal ürün olduğunu ve ana yurdunun Şanlıurfa olduğunu söyledi.
Kentte yetiştirilen fıstığın Türkiye ekonomisine önemli katkısının olduğunu vurgulayan Kaya, şöyle konuştu:
"Antep fıstığı diye isim almış ve öyle gitmiş ülkede fakat işin gerçeğine bakacak olursak Şanlıurfa ilk fıstık ağaçlarının yurdu. Şanlıurfa'da 29 milyon 700 bin fıstık ağacı var. Bu açıdan Türkiye'de ağaç sayısı bakımından birinci sıradayız. 2021 yılında Türkiye'de fıstık üretimi 119 bin tondu, bunun 38 bin 576 tonu yalnız Şanlıurfa'dandı. Türkiye'de en fazla üretimi yapan iliz biz. Bu yıl fıstıkta 'var senesi' olmasına rağmen iklim koşulları nedeniyle Türkiye'nin her yerinde verim düşüklüğü yaşandı ama yine de 100 bin tonun üzerinde üretim yapılacağını tahmin ediyorum."
Kaya, 2022 yılının Ocak-Haziran döneminde 91 ülkeye 111 milyon 456 bin dolarlık fıstık ihracatı yapıldığını hatırlatarak, bu ihracata en büyük katkıyı ise fıstığın en fazla üretimini gerçekleştiren Şanlıurfa çiftçisinin yaptığını ifade etti.
Kentteki atıl ve kıraç alanlarda yöre çiftçisi tarafından fıstık ağaçlarının dikimine devam edildiğini dile getiren Kaya, bu sayede üretim miktarının her yıl artmasını beklediklerini belirtti.
Kaya, kentin fıstık pazarında şehrin söz sahibi olabilmesi için harekete geçtiklerini anlatarak, "Şanlıurfa'da bizim sanayicimiz, tüccarımız yeni yatırımlarla fıstık tesisleri kurmaya başladı. Biz de inşallah fıstık pazarının içerisinde olacağız, ihracatı da paketlemeyi de kırmayı da hepsini biz Şanlıurfa'da yapacağız. Şu anda birkaç tesisimiz hazır şekilde başladı fakat yeni yapılanlar da var. İnşallah önümüzdeki yıla hazırlığımız var lisanslı depoyu da Şanlıurfa'da kuracağız." dedi.
Kentte en kaliteli fıstık olarak bilinen ve "Urfa keten köyneği fıstığı" olarak tescillenen fıstığın lezzeti ve özellikleriyle ayrıldığına işaret eden Kaya, şunları kaydetti:
"Şanlıurfa'nın 'keten köyneği' fıstığına kimse Antep fıstığı diyemez, Şanlıurfa'nın 'keten köyneği' dünyanın hiçbir yerinde yok, sadece Şanlıurfa'da üretilen bir fıstıktır. Onun kabuğu daha beyazımsı, daha şeffaf ve daha yumuşaktır. Onun fıstığının lezzetini de ne Antep'te ne de Türkiye'nin hiçbir yerinde bulabilirsiniz. Onun da pazarlamasını biz yaparken 'Şanlıurfa keten köyneği' fıstığı ismini hem Türkiye'ye hem de tüm dünyaya yayacağız."
Fıstık üreticisi Aziz Demir ise fıstık bahçesindeki ağaçları kendisinin 45 yıl önce elleriyle diktiğini belirterek, yetiştirdiği fıstıkların tadına bakanların elinden bırakamadığını söyledi.
Fıstığın ana vatanının Şanlıurfa olduğunu savunan Demir, "Bu fıstık Antep değil esasında Şanlıurfa fıstığıdır. Bizim sanayimiz zayıf olduğu için biz Antep'e götürüp oraya satıyoruz, onlar ambalaj yapıp Antep fıstığı diyorlar. Bizim köyde, Tülmen'de, Esemkulu köyünde 500 yıllık ağaçlar var. Kendiliğinden yetişmiş bu ağaçlar, daha sonra büyüklerimiz yetiştirmiş." dedi.
